ทำความรู้จักเจ้าของรางวัลอันทรงเกียรติของแวดวงสถาปัตยกรรม Pritzker Prize ปีล่าสุด Riken Yamamoto สถาปนิกผู้ก่อตั้ง Riken Yamamoto & Field Shop จากโยโกฮาม่า

TEXT: NATHATAI TANGCHADAKORN
PHOTO COURTESY OF TOMIO OHASHI EXCEPT AS NOTED

(For English, press here)

หลังจากผล Pritzker Prize 2024 ถูกประกาศออกมาในค่ำคืนวันที่ 5 มีนาคมที่ผ่านมาตามเวลาประเทศไทย มาทำความรู้จักกับ Riken Yamamoto ผู้ได้รับรางวัลในปีนี้ ซึ่งเป็นสถาปนิกผู้มีผลงานมากมายในญี่ปุ่น จีน เกาหลี และสวิตเซอร์แลนด์

Riken Yamamoto เกิดในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง และเกิดความประทับใจกับงานสถาปัตยกรรมเป็นครั้งแรกจากการเยี่ยมชมวัด Kôfuku-ji ในขณะที่เขายังเยาว์วัย หลังจบการศึกษาระดับปริญญาตรีจากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ที่ Nihon University, College of Science and Technology และระดับปริญญาโทจากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ที่ Tokyo University of the Arts เขาก็ได้ก่อตั้งบริษัทของตัวเองในชื่อ Riken Yamamoto & Field Shop ในปี 1973

Yamamoto ผ่านการเดินทางเป็นระยะทางยาวไกล ที่ไม่ใช่แค่การเปรียบเปรยถึงระยะเวลาการประกอบอาชีพสถาปนิก แต่เป็นการออกสำรวจไปตามประเทศต่างๆ ตั้งแต่แถบชายฝั่งทะเลเมดิเตอเรเนียน อเมริกาใต้ ไปจนถึงตะวันออกกลางสู่เอเชียใต้ Yamamoto ค้นพบระหว่างการเดินทางว่านิยามของ ‘เส้นแบ่ง’ ระหว่าง public space และ private space ของแต่ละท้องที่นั้นมีความใกล้เคียงกัน

การเดินทางครั้งนั้นเองส่งผลให้ Yamamoto เชื่อว่าขอบเขตของทั้งสองพื้นที่นี้ซ้อนทับกันอยู่ พื้นที่ใดๆ ไม่จำเป็นต้องก่อประโยชน์ต่อเจ้าของเท่านั้น แต่ยังสามารถเป็นประโยชน์หรือเชื่อมต่อกับชุมชนได้ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง แนวคิดดังกล่าวแสดงออกมาในผลงานของเขาอย่างต่อเนื่องในทุกสเกล ตั้งแต่บ้านพักอาศัยจนถึงการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมือง สไตล์การทำงานของ Yamamoto นั้นเน้นความ ‘โปร่งใส’ ทั้งในแง่มุมของวัสดุและฟอร์มของอาคารที่ไม่หวือหวา ทว่าใส่ใจถึงการใช้งานภายใน

ผลงานชิ้นแรกของ Yamamoto คือ Yamakawa Villa เป็นบ้านพักอาศัยที่เปิดรับป่าที่ล้อมรอบอยู่อย่างเต็มที่ด้วยพื้นที่ชานระหว่างกลุ่มฟังก์ชัน โดยผลงานชิ้นนี้ยังส่งอิทธิพลต่อมายังงานอื่นๆ ของเขาในภายหลัง Yamamoto เคยออกแบบ Hotakubo Housing ที่ทำหน้าที่เป็นสะพานเชื่อมคนจากหลากหลายวัฒนธรรมและแตกต่างวัย หรือจะเป็นในสเกลอาคารขนาดใหญ่ Saitama Prefectural University ที่ออกแบบให้ทุกคณะวิชามีความเชื่อมโยงถึงกันเพื่อสนับสนุนการพัฒนาบุคลากรอย่างใกล้ชิด หรือ Tianjin Library ที่ทำให้ผู้ใช้งานได้สัมผัสสเปซที่หลากหลายในห้องสมุดขนาดใหญ่ ผ่านการใช้ wall beam เป็นทั้งโครงสร้างและขอบเขตของพื้นที่ ไปจนถึงการมีส่วนร่วมในการกำหนดแนวทางการพัฒนาย่าน Ryokuen-toshi เมือง Yokohama ที่มีกฎหมายบังคับให้ต้องมีทางสัญจรผ่านที่ตั้งอาคารทุกแห่งบริเวณนั้น

หลังเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวและสึนามิที่โทโฮกุในปี 2011 Yamamoto ก็ได้ก่อตั้ง Local Area Republic Labo ซึ่งเป็นสถาบันที่ตั้งใจอุทิศให้แก่คนในชุมชนผ่านงานสถาปัตยกรรมขึ้น และยังริเริ่มการมอบรางวัล Local Republic Award ในปี 2018 เพื่อเชิดชูสถาปนิกรุ่นเยาว์ที่มีความกล้าหาญและอุดมการณ์เพื่ออนาคต

ตลอดเวลาที่ผ่านมา Yamamoto เป็นศาสตราจารย์พิเศษให้มหาวิทยาลัยหลายแห่ง อาทิ Kanagawa University, Tokyo University of the Arts นอกจากนี้ เขายังเคยเป็นอาจารย์ผู้สอนอยู่ที่ภาควิชาวิศวกรรมศาสตร์ Nihon University, ภาควิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ที่ Yokohama National University และ Kogakuin University ทั้งยังเคยดำรงตำแหน่งอธิการบดีของ Nagoya Zokei University of Art and Design ตั้งแต่ปี 2018 – 2022

Yamamoto ได้รับรางวัลมาแล้วมากมาย เช่น Mainichi Art Awards ในปี 1998, Japan Arts Academy Award ในปี 2001, Prize of the Architectural Institute of Japan 2 รางวัลในปี 1988 และ 2002, Good Design Gold Award 2 รางวัลในปี 2004 และ 2005, Public Buildings Prize 2 รางวัลในปี 2004 และ 2006, Japan Institute of Architects Award ในปี 2010 และล่าสุดก็คือรางวัลใหญ่อย่าง Pritzker Prize ในปีนี้นั่นเอง

riken-yamamoto.co.jp
pritzkerprize.com