The Treasury Museum Khon Kaen: แหล่งการเรียนรู้ที่โอบรับทุกคนอย่างอบอุ่น

Plan Architect พร้อมด้วย GLA Design Studio และ Plan Motif เปลี่ยนโฉมสำนักงานเก่าของธนาคารแห่งประเทศ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ให้กลายเป็นพื้นที่เรียนรู้อันเป็นมิตร กลางเมืองขอนแก่น

TEXT: PRATCHAYAPOL LERTWICHA
PHOTO: PANORAMIC STUDIO EXCEPT AS NOTED

(For English, press here)

อาคารไม่ต่างกับคนที่สามารถเปลี่ยนหน้าที่ เปลี่ยนบทบาทได้เมื่อเวลาผ่านไป

ที่หัวมุมสี่แยกถนนศรีจันทร์ตัดกับถนนกลางเมืองในจังหวัดขอนแก่น เคยเป็นที่ตั้งสำนักงานธนาคารแห่งประเทศไทย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภายในโครงการประกอบด้วยอาคารหลายหลัง อาคารหลักออกแบบโดย จิระ ศิลป์กนก สถาปนิกที่เคยฝากผลงานเลื่องชื่ออย่าง โรงภาพยนตร์สกาล่า อาคารผสมผสานความสมัยใหม่เข้ากับลักษณะสถาปัตยกรรมท้องถิ่นภาคอีสานอย่างมีชั้นเชิง หลังคาใช้โครงสร้าง waffle slab อันทันสมัย(ในตอนนั้น) เพื่อยืดระยะหลังคาให้ยื่นไกล ช่วยในการกันแดดกันฝน ผนังอาคารร่นเข้าไปเผยให้เห็นแนวเสาคล้ายเรือนไทยพื้นถิ่นภาคอีสาน

ในปี พ.ศ. 2560 ธนาคารแห่งประเทศไทย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือหมดสัญญาเช่าที่ราชพัสดุ องค์กรเลยย้ายตัวไปสร้างสำนักงานใหม่บริเวณริมบึงแก่นนคร กรมธนารักษ์ได้ปรับปรุงอาคารให้เป็นพิพิธภัณฑ์ธนารักษ์ รวมทั้งเป็นพื้นที่การเรียนรู้สำหรับพี่น้องชาวขอนแก่น Plan Motif คือหัวเรือที่ดูแลการออกแบบนิทรรศการในพิพิธภัณฑ์ พร้อมชักชวน Plan Architect ให้เข้ามาปรับปรุงงานสถาปัตยกรรม พร้อมด้วย GLA Design Studio ที่มาพลิกโฉมภูมิทัศน์โครงการใหม่หมดจด

เพราะว่าสำนักงานธนาคารแห่งประเทศไทย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเดิม มากด้วยข้าวของ ข้อมูลสำคัญ และเงินตราล้ำค่า อาคารเดิมจึงได้รับการออกแบบให้มีความปลอดภัยสูงสุด ป้องกันขโมยขโจรมาฉกฉวยของมีค่า

ผนังของอาคารชั้นหนึ่งก่อทึบเลยระดับสายตา ยากที่คนภายนอกจะสอดส่องเข้าไปเห็นข้างใน หากไปเดินสำรวจรอบอาคารก็จะพบว่าไม่มีหน้าต่างในระดับเตี้ยๆ ให้เห็น บานหน้าต่างทุกบานติดเหล็กดัดหนาแน่น แม้แต่ข้างในอาคารก็มีเหล็กลูกกรงกั้นส่วนต่างๆ ระหว่างกันเต็มไปหมด

ทีท่าหนักแน่นดั่งปราการของอาคารเดิมดูจะไม่เหมาะกับการเป็นพิพิธภัณฑ์และศูนย์เรียนรู้เท่าไหร่ การปรับภาพลักษณ์ของอาคารให้เป็นมิตร จึงเป็นหนึ่งใจความที่ Plan Architect ให้ความสำคัญ ในขณะเดียวกัน อาคารใหม่ก็ต้องเก็บหน้าตาอันเป็นเอกลักษณ์ของอาคารเดิมไว้ให้ได้มากที่สุด

Plan Architect เปลี่ยนพื้นที่ชั้นแรกที่เคยแบ่งกั้นเป็นส่วน ให้เป็นโถงโล่งอเนกประสงค์ สามารถจัดกิจกรรมได้อย่างยืดหยุ่น façade ผนังทึบสูงโดยรอบถูกทุบออก เปลี่ยนเป็นกระจกโล่งใสจากพื้นจรดคานด้านบน เปิดรับแสงธรรมชาติและมุมมองด้านนอกเข้ามา ผนังทึบเดิมเคยกรุด้วยหินทราย สร้างคาแรกเตอร์อันเป็นที่จดจำ เมื่อผนังทึบกลายเป็นกระจกใส สถาปนิกจึงนำหินทรายมากรุที่หน้าคานด้านล่างแทน และในส่วนนี้ดึงเอารูปแบบโครงสร้าง waffle slab มากเสน่ห์ที่ด้านนอกอาคารเข้ามาเป็นต้นแบบของฝ้าข้างใน นอกจากจะช่วยเก็บตัวตนของอาคารไว้ได้แล้ว ก็ชวนให้เรารู้สึกว่าพื้นที่ภายนอกกับภายในต่อเนื่องกัน

Master plan

ชั้นสองเป็นส่วนจัดแสดงนิทรรศการ สถาปนิกเลือกเจาะพื้นคอร์ทชั้นสองเดิมออก เกิดเป็นช่องโล่งใหญ่ที่เชื่อมชั้นหนึ่งกับชั้นสองเข้าด้วยกัน ผนังลูกกรงที่เคยล้อมรอบคอร์ทเพื่อกันโจร สวมบทบาทใหม่เป็นผนังตกแต่งรอบโถงชั้นสอง ด้านบนติดตั้งหลังคาเพื่อทำให้โถงกลายเป็นพื้นที่ภายในอาคาร สถาปนิกใช้หลังคาฟอร์มพีระมิด เวลาคนภายนอกมองเข้ามาที่อาคารจะไม่เห็นโครงสร้างหลังคาข้างบน เหมือนกับมันอันตรธานหายไป ช่วยรักษาภาพลักษณ์ดั้งเดิมของอาคารเอาไว้ หลังคาเว้นช่องเปิดด้านข้างไว้เล็กน้อย เปิดรับแสงธรรมชาติให้ส่องเข้ามา มอบความสว่างและความโอ่อ่าให้กับสเปซภายใน

ส่วนองค์ประกอบในอาคารเดิมอย่างเหล็กดัด แผ่นไม้ ถูกชุบชีวิตขึ้นใหม่กลายเป็นชิ้นส่วนต่างๆ ภายในอาคาร อย่างเช่นเหล็กดัด กลายเป็นกรอบหุ้มลิฟต์ เป็น canopy ทางเข้าตึกด้านข้าง แผ่นไม้เก่าถูกแปรรูปเป็นมือจับราวบันได และเป็นแผ่นแปะตกแต่งเน้นทางเข้าลิฟต์

นอกจากอาคารหลักแล้ว อาคารอื่นๆ ก็ได้รับการรีโนเวทไปด้วยในเวลาเดียวกัน อาคารศูนย์การเรียนรู้เดิมที่หัวมุมของ site ได้รับบทบาทใหม่เป็นอาคารอเนกประสงค์ ซึ่งอาจเป็นพื้นที่ปล่อยเช่า หรือแกลเลอรีเล็กๆ ในอนาคต บน façade ติดตั้งระแนงเพิ่มเติม สร้างภาษาที่สอดคล้องกับอาคารหลักและลดทอนความร้อนที่ส่งผ่านเข้ามา

ไม่ใกล้ไม่ไกลคืออาคารโครงสร้างปีกผีเสื้อสุดเก๋า ที่ได้รับการปรับปรุงเป็นอาคารอเนกประสงค์อีกหลัง มีการใส่ครีบเพิ่มเติมบนโครงสร้าง เกิดคาแรกเตอร์ระแนงซี่ที่สอดประสานกับอาคารอื่นๆ งานภูมิทัศน์ถักทอยกตัวเข้าเป็นหนึ่งเดียวกับอาคารโครงสร้างปีกผีเสื้อ แต่พื้นภูมิทัศน์ที่ยกตัวขึ้นใช้โครงสร้างแยกกับอาคารเดิมเพื่อป้องกันปัญหาการทรุดตัว พื้นขั้นบันไดเปิดความเป็นไปได้ของการใช้งานให้หลากหลายขึ้น จะเป็นอัฒจันทร์ หรือเป็นเวทีเล็กๆ ก็ได้ แล้วแต่การใช้งาน

ความรู้คือกลไกสำคัญที่จะช่วยยกระดับคน นำไปสู่การพัฒนาทั้งระดับจังหวัด หรือระดับประเทศ ถึงขอนแก่นจะเป็นหัวเมืองใหญ่ภาคอีสาน แต่แหล่งเรียนรู้ในขอนแก่นยังมีอยู่จำกัด พิพิธภัณฑ์ธนารักษ์เลยนับว่าเป็นอีกทางเลือกให้ชาวเมืองได้ค้นพบเรื่องราวใหม่ๆ ได้พักผ่อนหย่อนใจ และได้ปลดปล่อยไอเดียของตัวเอง

และหน้าที่ของสถาปนิกในงานนี้ คือการเปลี่ยนสำนักงานเดิมที่หนักแน่นด้วยลูกกรงและกำแพงทึบ ให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ที่โอบรับคนด้วยความยินดี