ห้องสมุดในไต้หวันทั่วๆ ไปได้ชื่อว่าเป็น land of silent ชนิดที่เสียงพิมพ์คีย์บอร์ดหรือคลิกเมาส์อาจจะรบกวนคนข้างๆ ได้ อย่างไรก็ดี Tainan Public Library ห้องสมุดแห่งใหม่ออกแบบโดย Mecanoo และ MAYU Architects ในเขต Yongkang ดูจะเป็นห้องสมุดที่มีบรรยากาศผ่อนคลายกว่าที่อื่นๆ และไม่รู้สึกผิดบาปนักที่จะใช้เสียงพูดคุย
TEXT: NAPAT CHARTIBUTRA
PHOTO: NAPAT CHARTIBUTRA EXCEPT AS NOTED
(For English, press here)
Tainan Public Library เป็นอีกโปรเจ็คต์ของ Mecanoo สตูดิโอสถาปัตยกรรมสัญชาติเนเธอร์แลนด์ในประเทศไต้หวัน โดยมี MAYU Architects เป็น local architect ประจำโครงการ ตัวห้องสมุดตั้งห่างจากศูนย์กลางเมืองไถหนานออกไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือในพื้นที่เขต Yongkang บนที่ดินเดิมของ Yongkang Artillery School
แน่นอนว่าที่นี่ไม่ใช่ห้องสมุดแห่งแรกของเมือง ไถหนานมีห้องสมุดชุมชนกระจายตัวอยู่ทั่วไป ไม่นับห้องสมุดของมหา’ลัยก็ประมาณ 31 แห่งเข้าไปแล้ว อย่างไรก็ดี การควบรวม Tainan County เข้ากับ Tainan City ในเดือนธันวาคมปี 2010 ก็ทำให้ Tainan Municipal Library ห้องสมุดประจำเทศบาลเมือง (แถวๆ สวนสาธารณะไถหนาน) ไม่เพียงพอสำหรับเมืองและคนเมืองที่ขยายตัวขึ้นเป็นทวีคูณ นี่คือที่มาของการจัดการประกวดแบบห้องสมุดประจำเมืองแห่งใหม่ในปี 2015 โดยเทศบาลเมืองไถหนาน และหลังจากนั้นเพียง 6 ปี ห้องสมุดแห่งใหม่ขนาดใหญ่กว่า 37,000 ตารางเมตร ก็เปิดให้บริการ
บนหน้ากระดาษสถาปนิกกล่าวไว้ว่ารูปทรงอาคารได้แรงบันดาลใจมากจาก 1) หลังคาที่ยื่นออกไปทุกทิศของวัดขงจื้อ (Confucius Temple) วัดเก่าแก่ประจำเมืองไถหนาน และ 2) ป่าไผ่ที่พบเห็นได้ทั่วไปในภูมิภาคซึ่งเป็นที่มาของการออกแบบให้เสารับน้ำหนักอาคารเป็นเสาขนาดเล็กเกาะกลุ่มกัน นอกจากนี้ ลวดลายบางๆ บน façade ยังดึงเอามาจากลายเหล็กดัดตามตึกแถวที่เห็นได้ทั่วไปในไต้หวันมาใช้
Photo: Ethan Lee
ลักษณะอาคารทรงกล่องซ้อนกันที่ค่อยๆ ขยายขึ้นไปด้านบน และการเปิดเพดานโถงกลางขึ้นไป 3 ชั้น ทำให้เราเข้าใจพื้นที่โดยรวมทันทีที่เดินเข้าไปในอาคาร ชั้น 1 ประกอบไปด้วยโถงอาคารขนาดใหญ่ โต๊ะประชาสัมพันธ์ ห้องคืนหนังสืออัตโนมัติ ชั้นหนังสือพิมพ์และนิตยสาร พื้นที่นิทรรศการ และบันใดสีแดงขนาดยักษ์ที่ถูกแทรกเข้ามาในอาคารเอาดื้อๆ สีแดงของบันไดทำให้เรามีแรงเดินขึ้นไปสำรวจพื้นที่ห้องสมุดชั้นอื่นๆ (แทนที่จะขึ้นลิฟต์ทุกครั้ง) บริเวณชั้น 2-3 มีห้องประชุม (จองได้ด้วยบัตรสมาชิก) พื้นที่อ่านหนังสือ และห้องสมุดมัลติมีเดีย ในขณะที่ชั้น 4 มีนิทรรศการ Tainan Memorial Exhibition ห้องสมุดหลักและพื้นที่อ่านหนังสือ ห้องเวิร์คช็อป ห้องดนตรีและศิลปะ ก่อนจะข้ามไปยังชั้น 6 ซึ่งเป็นพื้นที่จัดกิจกรรมอเนกประสงค์ ห้องฉายภาพยนตร์ขนาดใหญ่จำนวน 324 ที่นั่ง และสวนดาดฟ้า ลงไปบริเวณชั้นใต้ดินยังมีห้องสมุดสำหรับเด็ก ร้านอาหาร และพื้นที่ทำงาน 24 ชั่วโมง ที่มีทางเข้าออกเป็นของตัวเองแบบที่ไม่ต้องผ่านพื้นที่ห้องสมุดหลัก
Tainan Public Library เป็นห้องสมุดเลย์เอาท์แบบ open plan และผลที่ตามมาเมื่อพื้นที่เชื่อมต่อถึงกันทั้งหมดก็คือ ‘เสียง’ ที่กระจายไปแทบจะทั่วพื้นที่ ในบริบทประเทศไต้หวันที่ห้องสมุดได้ขึ้นชื่อว่าเป็น land of silent การบาลานซ์ระหว่างความมีชีวิตชีวาของสเปซกับความต้องการความสงบในการอ่านหนังสือเป็นเรื่องสำคัญ
Tainan Public Library ไม่ได้สร้างมาแค่เพื่อเป็นห้องอ่านหนังสือ แต่คือห้องนั่งเล่นห้องใหญ่ของชุมชนโดยรอบ ถ้าไม่ใช่ฤดูร้อนที่ก็ร้อนตับแตกไม่ต่างจากกรุงเทพฯ เราจะเห็นผู้คน เด็กเล็ก คนแก่ และสัตว์เลี้ยง หอบเสื่อมานั่งปิ๊กนิกยามบ่ายกันที่สนามหญ้าและสนามเด็กเล่นรอบๆ อาคาร กิจกรรมดังกล่าวยังต่อเนื่องเข้ามาพื้นที่ชายคาโดยรอบอาคาร และ sunken plaza ที่อยู่ต่ำกว่าระดับพื้นถนนรองรับการจัดกิจกรรมตั้งแต่คอนเสิร์ตไปจนถึงตีแบตฯ ก่อนจะไหลเข้ามาในโถงหลักของห้องสมุด แต่ที่น่าสนใจก็คือ ขณะที่นั่งเขียนต้นฉบับนี้อยู่บริเวณชั้นสองของห้องสมุด เราก็ไม่ได้รู้สึกว่าถูกรบกวนด้วยเสียงจากกิจกรรมสักเท่าไหร่
ส่วนหนึ่งคงเป็นเพราะวัฒนธรรมของชาวไต้หวันที่ถูกโปรแกรมมาว่าต้องลดเสียงเมื่อเข้ามาในห้องสมุด แต่อีกหนึ่งสาเหตุสำคัญก็คือ การวางโซนนั่งอ่านหนังสือทั้งหมดชิดขอบอาคารทั้ง 4 ทิศ ให้อยู่ห่างจากโถงกลางมากที่สุดโดยมีแนวชั้นหนังสือ และแนวเสาอาคารเป็น transitional area ช่วยลดทอนเสียงความวุ่นวาย ตำแหน่งดังกล่าวยังช่วยเปิดมุมมองออกไปยังวิวเมืองโดยรอบแบบไม่มีอะไรกั้น และทำให้เราได้รับแสงธรรมชาติทั้งวันแต่ก็ไม่ร้อนเกินไปด้วยร่มเงาจากพื้นที่ยื่นออกไปรอบทิศของอาคารชั้นเหนือขึ้นไปที่เป็นชายคาบังแดดให้กับชั้นล่างไปในตัว
การกำหนดฟังก์ชั่นพื้นที่ส่วนต่างๆ อย่างเหมาะสม ทำให้ Tainan Public Library นั้นเหมาะสำหรับการใช้ชีวิตในห้องสมุดเป็นเวลานานๆ ฟังดูเป็นเรื่องง่ายๆ แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าหลายครั้งเรื่องง่ายเหล่านี้มักจะถูกมองข้ามไป เช่นระยะการเดินจากที่นั่งไปยัง facility ของอาคารอย่างห้องน้ำ พื้นที่ outdoor หรือร้านกาแฟ รวมถึงการคำนึงถึงแสงธรรมชาติภายในอาคาร
อาคารฝั่งทิศใต้ที่รับแดดยามบ่ายทุกๆ ชั้นของ Tainan Public Library ถูกใช้เป็นที่ตั้งของห้องงานระบบ ห้องน้ำ ห้องเปลี่ยนผ้าอ้อมและให้นมเด็ก และตู้กดน้ำ (คนที่นี่แทบจะ 100% พกขวดน้ำมากินเอง) การจัดวางชั้นหนังสือบริเวณพื้นที่โซนกลางเพื่อหลบจากแสงแดดไม่ให้สันหนังสือซีด หรือในพื้นที่ชั้น 4 ซึ่งอยู่ห่างจากพื้นที่สีเขียวโดยรอบอาคารมากที่สุด มุมอาคารทั้ง 4 มุม มีระเบียงไว้ให้ออกไปสูดอากาศ รับสายโทรศัพท์ กินขนมเล็กๆ น้อยๆ และผ่อนคลายจากการนั่งทำงานเป็นเวลานานๆ บนชั้น 4 ยังเป็นที่ตั้งของ UBUNTU ร้านหนังสืออิสระและคาเฟ่สาขาที่สองในเมืองไถหนาน ซึ่งเท่ากับว่าสำหรับคนที่ต้องการความสงบบนชั้น 4 ของอาคารนั้น พวกเขาไม่จำเป็นต้องลงลิฟต์ไปจนชั้นล่างให้เมื่อยเพื่อเดินสูดอากาศ หรือซื้อกาแฟดื่มยามบ่าย
เมืองไถหนานมีเครือข่ายห้องสมุดที่แข็งแรง นอกจากกิมมิคเท่ๆ อย่างเครื่องคืนหนังสือและคัดแยกหนังสืออัตโนมัติติดกับพื้นถนนด้านนอก พวกเขายังมีบริการยืม – คืนหนังสือจากห้องสมุดในไถหนานสาขาอื่นๆ ด้วย ประมาณว่าสามารถสั่งหนังสือจากห้องสมุดสาขาอื่นให้มาส่งที่นี่ หรือคืนหนังสือที่ยืมมาจากห้องสมุดสาขาอื่นๆ ลำพังเองที่ห้องสมุดแห่งนี้มี Japanese Collection หนังสือคอลเล็คชั่นพิเศษจากช่วงเวลาที่ไต้หวันถูกปกครองโดยญี่ปุ่นกว่า 16,000 เล่ม หนังสือภาษาอังกฤษ และคอลเล็คชั่นหนังสือประจำห้องสมุดเป็นล้านเล่ม
ในแง่การออกแบบภายใน วัสดุหลักอย่างไม้และการใช้สีโทนอุ่นสร้างความรู้สึกผ่อนคลาย ผลงานประติมากรรม โดย Paul Cocksedge กระดาษที่ลอยปลิวค้างอยู่บนอากาศกลางโถงกลางกำหนด mood & tone โดยรวมของห้องสมุดให้ดูเป็นมิตรไม่เคร่งขรึม เช่นเดียวกันกับงานศิลปะที่โถงลิฟต์ทุกชั้นที่ิิอนุญาตให้จับต้องได้แบบไม่ต้องกลัวงานจะพัง (แต่มีบางจังหวะที่ก็น่าหวาดเสียวไม่ใช่เล่น) ถ้าไม่นับเก้าอี้บริเวณที่นั่งทำงานโต๊ะเคาน์เตอร์ริมกระจกที่เตี้ยเกินไปหน่อย เก้าอี้ โซฟา โต๊ะ และโซนที่นั่ง ที่ถูกจัดเตรียมไว้อย่างหลากหลายทำให้ห้องสมุดแห่งนี้เหมาะสมกับการใช้งานและการเรียนรู้ของผู้คนทุกเพศทุกวัย ไม่น่าแปลกใจเลยที่ Tainan Public Library จะกลายมาเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของคนในไถหนานในทันทีที่เปิดใช้งาน
